autor: Łukasz Czyżewski
ZAWYŻANIE KOSZTÓW DZIAŁALNOŚCI
Prowadzenie własnej działalności gospodarczej nie należy do łatwych zadań. Każdy przedsiębiorca, szczególnie ten początkujący boryka się z wieloma problemami między innymi z problemami finansowymi. Rząd zachęca nas abyśmy zostawali w kraju, zakładali swoje interesy, jednak nie jest to takie proste. Każda zarobiona przez nas złotówka ma dla nas ogromną wartość, a przecież od każdego zarobku trzeba opłacić podatek i to nie mały. Do podatku dochodzi jeszcze ZUS i inne opłaty stałe i nagle zaczyna nam się wydawać, że to się nie opłaca. Przedsiębiorcy często więc zaczynają myśleć na czym mogą oszczędzić. Niestety część z nich wpada na pomysł zawyżania swoich kosztów działalności, dzięki którym zapłacą mniejszy podatek dochodowy. Ale czy to słuszne myślenie? Czy naprawdę to nam się opłaca?
KOSZTY – DEFINICJA, PRZYKŁADY ZAWYŻANIA KOSZTÓW DZIAŁALNOŚCI
Zgodnie z Ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych kosztami uzyskania przychodów są wszystkie wydatki, które przedsiębiorca ponosi w celu osiągnięcia przychodów, zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. W art. 23 tejże ustawy wymienionych został jednak szereg wyjątków, które nie mogą stanowić kosztów uzyskania przychodów. Wszystkie pozostałe koszty, które możemy zaliczyć do kosztów działalności muszą jednak zostać odpowiednio udokumentowane np. poprzez faktury, rachunki, paragony fiskalne i inne dowody księgowe. Zaliczenie kosztów do kosztów uzyskania przychodów, często jednak zależy od interpretacji podatnika, bo tylko on wie, czy faktycznie wydatki te zostały pozyskane w celu osiągnięcia przychodów. Przedsiębiorcy w tym miejscu bardzo często starają się naciągnąć przepisy i sięgnąć po daleko idące interpretacje, próbując wprowadzić np. do kosztów działalności wydatki prywatne. Wydatki na zakupy prywatne są najczęstszym przewinieniem podatników. Prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą szczególnie zarejestrowaną w domu, mieszkaniu bardzo wiele wydatków do kosztów uzyskania przychodów nie może zostać zaliczonych, bo mają one właśnie charakter prywatny. Niestety mimo wszystko notorycznie przedsiębiorcy próbują ująć w swoich kosztach wydatki np. na zakup kawy, herbaty, papieru toaletowego oraz innych środków higienicznych, ale także na czajniki, drogie ekspresy do kawy, maszynki do golenia, zegarki na rękę itp. wymyślając przeróżne uzasadnienia tylko po to aby móc zwiększyć swoje koszty. To niestety nie jedyne przewinienia podatników, bowiem oprócz prywatnych zakupów, przedsiębiorcy mający w swojej działalności wprowadzony samochód osobowy, czy to jako środek trwały, czy poprzez prowadzoną ewidencję przebiegu pojazdów starają się uwzględnić w kosztach działalności wydatki samochodowe nie tylko dotyczące uzyskiwanych przychodów. W jaki sposób? Przedsiębiorcy bardzo często wrzucają koszty paliwa, nie tylko za pokonywane trasy w związku z prowadzoną działalnością, ale także za podróże prywatne. Co więcej odkąd został zniesiony obowiązek wykazywania na fakturach za paliwo numeru rejestracyjnego samochodu, podatnicy często zbierają nie tylko swoje faktury – albo prosząc na stacji benzynowej o wystawienie faktury do czyjegoś paragonu, albo też prosząc swych znajomych, członków rodziny, aby zbierały faktury za paliwo na dane swojej firmy. W wyniku tego w kosztach działalności pojawia się dużo faktur, zwiększają się koszty, a tym samym zmniejsza się podatek. Należy jednak pamiętać, że urzędnik często w bardzo łatwy sposób potrafi wyłapać nielegalne praktyki. Po pierwsze na fakturach pojawia się miejscowość, w której tankowane jest paliwo w danym dniu, dzięki której urzędnik jest w stanie zweryfikować z prowadzoną ewidencją przebiegu pojazdów, czy podatnik faktycznie przebył podróż na trasie tankowania. Po drugie dzięki dacie i godzinie na fakturze, w łatwy sposób można wyłapać tankowania z tego samego dnia i podobnej godziny, gdzie nierealne jest wyjeżdżenie np. danej ilości paliwa, bądź też przebycie trasy z jednej miejscowości tankowania do drugiej w danym czasie. I po trzecie, na wystawionych fakturach pojawia się rodzaj zakupionego paliwa. Podatnicy czasem nie kontrolują swoich faktur i na zmianę wrzucają faktury np. za olej napędowy, bądź też benzynę gdzie oczywiście ich samochód jest w stanie poruszać się tylko dzięki jednemu rodzajowi paliwa. Przedsiębiorca powinien jednak pamiętać, że ponosząc wydatki oraz kwalifikując je jako koszty uzyskania przychodu, pomimo tego że nie powinny być w ten sposób kwalifikowane, może ponieść z tego tytułu odpowiedzialność, która wynika z przepisów karnoskarbowych, bądź też dotyczących prawa podatkowego. O błędnym zakwalifikowaniu kosztów decydują urzędnicy w trakcie przeprowadzanych czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej, skarbowej.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA
Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą, który w celowy sposób zalicza do swoich kosztów uzyskania przychodów nieprawidłowe wydatki, sprawia, że w sposób niewłaściwy rozlicza swój podatek dochodowy. Nieprawidłowe rozliczenie podatku może prowadzić do powstania zaległości podatkowej, czyli inaczej mówiąc niezapłaconego w terminie podatku dochodowego. Należy pamiętać, że każde powstanie zaległości podatkowej prowadzi do naliczenia odsetek ustawowych. Jak już zostało wcześniej wspomniane do ujawnienia nieprawidłowych kosztów i w ich konsekwencji zaległości podatkowej dochodzi najczęściej podczas kontroli podatkowej, skarbowej. Organ podatkowy, który przeprowadza taką kontrolę wydaje decyzje, w której ustala wysokość zaległości podatkowej, do której należy wyliczyć odsetki i zapłacić wraz z zaległym podatkiem. Odsetki od zaległości naliczane są nie od dnia, w którym została ujawniona zaległość, lecz od dnia w którym podatek miał być pierwotnie zapłacony. W konsekwencji przedsiębiorca powinien się liczyć z tym, że mogą pojawić mu się bardzo duże dodatkowe koszty, w zależności od okresu jaki minął od powstania nieprawidłowości. Okres ten może być bardzo długi biorąc pod uwagę, że organ podatkowy ma prawo skontrolować nas do 5 lat wstecz, licząc od końca roku, w którym upłynął termin płatności zobowiązania podatkowego. Odsetki podatkowe to jednak nie jedyne konsekwencje, z którymi powinien się liczyć podatnik.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNOSKARBOWA
Nieprawidłowe postępowanie przedsiębiorcy może zostać uznane za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Zarówno jedno jak i drugie związane jest ze składaną nieprawidłową danemu organowi podatkowemu deklaracją np. roczną deklaracją PIT, bądź też oświadczeniem np. dokumentem, w którym podatnik podaje informacje, które są niezbędne do obliczeniu podatku, o czym mówi art. 56 Kodeksu karnego skarbowego. Czynem zabronionym jest każde podanie nieprawdy np. poprzez błędne określenie wysokości kosztów uzyskania przychodów, na skutek złej kwalifikacji wydatków, ale także zatajenie prawdy np. nie ujawniając wszystkich źródeł swoich przychodów. Warto wspomnieć, że uznanie danego czynu za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe jest przede wszystkim narażenie na uszczuplenie podatku. Oznacza więc to, że przestępstwo i wykroczenie skarbowe może pojawić się nie tylko w wypadku faktycznie opłacenia niższego podatku, ale również w momencie, w którym jest możliwość wystąpienia takiej sytuacji. Zawyżenie kosztów uzyskania przychodów to oczywiście nie jedyne przewinienia przedsiębiorców, za które może ukarać organ podatkowy. Do innych przykładów nieprawidłowości możemy zaliczyć:
– prowadzenie niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej,
– stosowanie niewłaściwych stawek podatku VAT,
– niewykazywanie obrotów z transakcji, lub celowe jej zaniżanie,
– ponoszenie przez osoby fizyczne wydatków, które nie mają pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów,
– nieterminowe opłacanie podatków,
– nieodprowadzanie podatku VAT pomimo przekroczenia limitu przychodów, które pozwalają na korzystanie ze zwolnienia podmiotowego,
– dokonywanie sprzedaży z celowym pominięciem zaewidencjonowania jej na kasie fiskalnej,
– posługiwanie się pustymi fakturami, które nie odzwierciedlają rzeczywistych transakcji gospodarczych itp.
KARY ZA WYKROCZENIA I PRZESTĘPSTWA SKARBOWE
Podatnik decydujący się na popełnienie zabronionego czynu musi liczyć się z konsekwencjami. To czy dany czyn zostanie uznany za wykroczenie skarbowe, albo przestępstwo skarbowe uzależnione jest przede wszystkim od kwoty podatku, która w wyniku działania podatnika została narażona na uszczuplenie. Wysokość minimalna i maksymalna zarówno jednego jak i drugiego przewinienia związana jest z minimalnym wynagrodzeniem. Minimalne wynagrodzenie od kilku ostatnich lat jest podwyższane, w związku z tym co roku zwiększają się też kary. Za wykroczenie skarbowe uznawane są czyny, których konsekwencjami są narażone na uszczuplenie należności publicznoprawne nieprzekraczające pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. W 2018 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 2 100zł, w związku z czym za wykroczenie skarbowe uznawane są czyny, które mają wartość nie wyższą niż 10 500zł. Przestępstwem skarbowym w 2018 roku będą więc wszystkie czyny, które narażają należność publicznoprawną na uszczuplenie o wartości przekraczającej w/w kwotę tj. powyżej 10 500zł. Wysokość kar za wykroczenia skarbowe oraz przestępstwa skarbowe różnią się od siebie. Za te pierwsze kary naliczane są kwotowo, z kolei za drugie naliczane są w stawkach dziennych. Kary za wykroczenia skarbowe mogą wynosić od jednej dziesiątej do dwudziestokrotności wartości płacy minimalnej. W 2018 roku minimalna kara za wykroczenie skarbowe może więc wynieść 210zł, zaś maksymalna kara 42 000zł. Zgodnie z art. 48 Kodeksu karnego skarbowego kwota kary uzależniona jest również od tego, kto i w jakim charakterze ją nakłada. Jeśli grzywna nałożona jest przez:
– urząd skarbowy mandatem karnym, może wynieść od jednej dziesiątej do dwukrotności minimalnego wynagrodzenia, czyli 210zł – 4 200zł,
– sąd w nakazie karnym, może wynieść od jednej dziesiątej do dziesięciokrotności minimalnego wynagrodzenia, czyli 210zł – 21 000zł,
– sąd wyrokiem, może wynieść od jednej dziesiątej do dwudziestokrotności minimalnego wynagrodzenia, czyli 210zł – 42 000zł.
W przypadku przestępstw skarbowych kary naliczane są według stawek dziennych. Najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 720. Ustalając stawkę dzienną brane są pod uwagę dochody sprawcy, warunki osobiste oraz rodzinne, stosunki majątkowe, a także możliwości zarobkowe. Najmniejsza stawka dzienna nie może być jednak niższa niż jedna trzydziesta minimalnego wynagrodzenia, zaś najwyższa nie może przekraczać jej czterystukrotności (tej jednej trzydziestej). W 2018 roku najmniejsza stawka wyniesie więc 70 zł, z kolei największa 28 000zl. Jeśli więc najniższa kara za przestępstwo skarbowe to 10 stawek dziennych, to w 2018 roku wyniesie 700zł, zaś najwyższa kara może wynieść nawet 20 160 000zł. Warto wspomnieć, że w przypadku przestępstw skarbowych, kary jakie mogą zostać nałożone to również kary ograniczenia lub pozbawienia wolności. Przy wyroku nakazowym można wymierzyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających wysokości 200 stawek dziennych, tj. w maksymalnej wysokości do 5 600 000zł. Oczywiście, aby wymierzyć sprawcy karę grzywny za przestępstwo i wykroczenie skarbowe, należy udowodnić mu winę. Przestępstwo i wykroczenie skarbowe można popełnić wyłącznie umyślnie. Umyślne popełnienie czynu zabronionego polega na tym, że jego sprawca w trakcie jego dokonania miał zamiar jego popełnienia, bądź też przewidując możliwość jego popełnienia na to się godził. Za umyślny czyn zabroniony uznaje się także czyn w którym sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go na skutek niezachowania należytej ostrożności, która jest wymagana w danych okolicznościach, pomimo tego, że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał lub mógł przewidzieć. W tym miejscu warto więc zastanowić się, czy opłaca się wrzucać w koszty niewłaściwe faktury?
